Şizofreni hastanın gerçekleri anormal olarak algılamasına bağlı olarak gelişen ciddi bir beyin hastalığıdır. Davranış yapısı ve düşünceler bozulur, halüsinasyon görme sıktır. Hayat oyu devam eden kronik bir hastalıktır.
Erkeklerde ergenlikte ve yirmili yaşlarda başlar. Kadınlarda ise 20-30 yaşları arasında başlar. Çocuklarda ve 45 yaşından sonra görülmesi nadirdir.

Belirtiler üç kategoride incelenir:
1-Pozitif belirtiler: Normal fonksiyonlarda bozulma ya da aşırılıklardır
-Delüzyonlar: En sık görülen belirtilerdir. Gerçek değildir. Deneyimler ya da algılamalar yanlış yorumlanır.
-Halüsinasyonlar: Hasta olmayan sesleri veya görüntüleri görür.
-Düşünmede bozukluk: Hasta düşüncelerini organize edemez, anlamsız kelimeleri bir araya getirir. Laf salatası yapar
-Disorganize davranış: Aşırı, beklenmedik ajitasyon, çocuksu aptallık vb

2-Negatif belirtiler: Normal fonksiyonların olmaması veya azalmasıdır.
-Günlük aktivitelerle ilgilenmeme
-Duygusuz bir görünüm
-Aktiviteleri planlamada ve yapmada azalma
-Kötü kişisel hijyen
-Motivasyon kaybı
-Sosyal geri çekilme

3-Bilişsel(Kognitif) belirtiler: Düşünce sistemlerinde bozulmalar vardır. Şizofrenide en fazla sıkıntı veren bulgulardır.Günlük aktiviteleri engeller.
-Bilgiyi anlamada zorluk
-Dikkati toplayamama
-Hafıza problemleri

Ergenlik döneminde delüzyonlar daha azdır, görsel halüsinasyonlar daha fazladır.
Ergenlik döneminide hastalığın başlangıcında arkadaş ve aile ortamlarından çekilme, okul başarısında düşme, uyku sorunları ve irritabilite sıktır.

Hastalar genelde hasta olduklarının farkında olmazlar. Bu açıdan çevredeki kişlerin ve aile yakınlarının bu konuda dikkatli olması gerekir.

Şizofreninin kesin nedeni bilinmemektedir. Beyin kimyasalları olan dopamin ve glutamat düzeylerinde değişiklikler hastalığı tetikleyebilir.

Risk faktörleri:
1-Aile hikayesi olması
2-Anne rahminde bakteri, virüs enfeksiyonu ya da toksinlere maruz kalma
3-Stresli yaşam dönemleri
4-Babanın yaşlı olması
5-Ergenlik ve erken yetişkinlikte psikoaktif ilaç kullanmış olmak

Tedavi edilmediğinde ciddi duygusal, davranış ve sağlık problemlerine neden olur. İntihar eğilimi, kendi kendine zarar verme, depresyon, alkol ve madde kullanımı, yoksulluk, evsizlik, okula ya da işe devam edememe, şiddete ve tecavüze uğrama, aşırı sigara kullanımına bağlı kalp hastalıkları sıktır.

Tanı kriterleri:
Şikayetler ilaç veya madde kullanımına veya farklı bir hastalığa bağlı olmamalıdır.
1-Delüzyon, halüsinasyon, katatonik davranış, negatif bulguların olması, konuşmada bozulma
belirtilerinden en az ikisi ayın belirgin bir süresi devam etmelidir.
2-İş ve okul performansında ve günlük aktivitelerde etkilenme olmalıdır.
3-Şikayetleri en az 6 ay devam etmelidir.

Şizofreni alt tipleri:
Herkes kolaylıkla bir alt tipe uymayabilir.
1-Paronoid tip: Tedaviye en iyi yanıt veren hasta gurubudur. Delüzyon ve halüsinasyonlar vardır. Fonksiyonel bozulma daha azdır.
2-Katatonik tip: Başkaları ile iletişime geçmez. Anormal vücut pozisyonları vardır.
3-Disorganize tip: Duyguklarını uygunsuz şekilde gösterir, düşünce yapısı karışıktır. Tedaviye en az yanıt veren gruptur. Fonksiyonel bozulma en fazladır.
4-Farklılaşmamış tip: Birden fazla grupta belirti gösterir. En sık görülen şizofreni şeklidir.
5-Rezidüel tip: Belirgin pozitif bulguların olmadığı uzun dönemler vardır. Fakat diğer bulgular devam eder.

Tedavi:
Yaşamboyu tedavi gerekir. İlaç tedavisi ve psikososyal tedavi uygulanır.
Kriz dönemlerinde veya ciddi belirtiler varda hastanede yatarak tedavi edilmesi gerekir.
A-İlaçlar:
İlaç tedavisi temel tedavi şeklidir. Şizofreni ilaçlarının ciddi, fakat nadir yan etkileri vardır. Bu nedenle hastalar bazen ilaçları kullanmak istemezler.
İlaçlar beyinde sinyal iletiminde rol alan Dopamin ve Serotonin salgılarını kontrol ederek etki gösterirler. Bazı kişiler ilacı almamakta direnirse, enjeksiyon formları kullanılabilir. Bazen ajitasyon varlığında hastayı sakinleştirmek için lorazepam (Ativan,Xanax) tedaviye eklenebilir.
1-Atipik antipsikotik ilaçlar: Genellikle tedavide tercih edilmektedir. Çünkü ciddi yan etkileri daha azdır. Aripiprazole (Abilify), Clozapine (Clonex), Olanzapine (Ozaprin), Paliperidone (Invega), Quetiapine (Seroquel), Risperidone (Risperdal), Ziprasidone (Zeldox) bu amaçla kullanılan ilaçlardır.
Antipsikotik ilaçlar kilo alma, diyabet ve kolesterol düzeyinde artışa neden olabilirler.
2-Tipik(Konvansiyonel) antipsikotik ilaçlar: Bu ilaçlar sık ve ciddi yan etkileri olabilecek ilaçlardır. Mesela hareket bozukluğu(Tadif diskinezi) görülebilir. Geçici ya da kalıcı olabilir. Chlorpromazine, Fluphenazine, Haloperidol (Haldol), Perphenazine kullanılabilir.

Etkinin görülebilmesi için birkaç hafta beklemek gerekir. Şikayetlerin olabildiğince en düşük dozda kontrol altında tutulması amaçlanır. Bazen antidepresanlar yada anksiyete ilaçları tedavide kullanılabilir.

B-Psikososyal tedavi:
Psikoz dönemi sonrası hastanın tedavisi sağlanır
-Sosyal beceriler beceriler ve iletişim konusunda hastaya beceri kazandırılır.
-Aile terapisi gerekir.
-Kişisel terapide streslerle başa çıkma ve hastalıklarını kontrol altında tutma öğretilir.
-Meslek kazandırılması sağlanır.

Uygun tedavi ile pek çok hasta durumunu idare edebilecek düzeye ulaşır.
Şizofreniyi önlemek mümkün olmayabilir. Fakat erken tedavi ile ciddi komplikasyonlar oluşmadan hastalık kontrol altında tutulur. Tedaviye uyum sayesinde tekrarlanması önlenir.
Şizofreni riski yüksek hastalar alkol ve yasadışı madde kullanımından uzak durmalıdır. Stres düzeylerini kontrol etmelidir. Yeterli uyku uyumalıdır. En ufak belirti olduğunda antipsikotik ilaçlara başlamalıdır.
 

Yorum Yaz

Yorum Yapabilmek İçin Lütfen Üye Girişi Yapınız.